بررسی مقاومت به سرما، تغییرات فیزیکی و بیوشیمیایی در هنگام رکود (pistacia vera l.) درونی و تعیین نیاز گرمایی ارقام پسته

پسته یکی از خشک میوه های مهم تجاری ایران است که با شرایط آب و هوایی ایران کاملا"سازگار است. در دهه های اخیر تقاضا برای صادرات این محصول از ایران به بازارهای جهانی افزایش یافته است. تعیین نیاز سرمایی، نیاز گرمایی و مقاومت به سرما درارقام تجاری پسته، یکی از عوامل مهم جهت رشد و نمو بهینه درخت پسته، بویژه هنگامی که تولید تجاری این محصول مورد توجه است، می باشد. پژوهش حاضر به منظور بررسی 1)تعیین نیاز سرمایی وگرمایی 2)مقاومت به سرما و 3)مقایسه تغییرات بیوشیمیایی جوانه ها در طول رکود درونی و مقاومت به سرما در چهار رقم تجاری پسته انجام گرفته است. این آزمایش برای تعیین نیازسرمایی جوانه های رویشی وگل ارقام کله قوچی، اوحدی، احمدآقایی و اکبری صورت گرفته است. قلمه های شاخه، با تعداد کافی جوانه های رویشی وگل درطول فصل پاییز سال های 1386 و 1387 هنگامی که دمای منطقه به کمتر از 15 درجه سانتیگراد رسید، ازباغ آزمایشی ایستگاه تحقیقات پسته، واقع در شمال شرقی کرمان، جمع آوری شدند. قلمه هایی که دارای جوانه های گل بودند، در دمای 1± 5 درجه سانتیگراد به مدت 0، 600، 650، 700، 750، 800، 850، 900، 950، 1000، 50 ، 100 ، 150 ، 1200، 1250، 1300 ساعت وقلمه هایی که دارای جوانه های رویشی بودند تا 1500 در دمای 1± 5 ساعت نگهداری شدند. نتایج این آزمایش نشان داد که ارقام پسته دارای نیاز سرمایی بین 1400 -750 ساعت ونیاز گرمایی بین 15420 - 8852 ساعت درجه رشد (gdh)بودند، بنابراین، رقم کله قوچی دارای کمترین نیاز سرمایی (950- 750 ساعت) ونیازگرمایی (gdh9768- 8852)، رقم اوحدی واحمد آقایی، نیاز سرمایی و گرمایی در حد متوسط (1250- 1000 ساعت و gdh13320- 10656) ورقم اکبری هم دارای بیشترین نیاز سرمایی (1400-1200 ساعت ) وگرمایی (gdh 15420-11863 ) می باشند. مقاومت ارقام پسته، با در معرض قرار دادن قلمه های یکساله تحت استرس یخ زدگی تعیین شد. نمونه ها از آبان تا اسفند ماه1386و از آبان تا اسفند 1387، هر سه هفته یکبار در طول فصل رکود، جمع آودری شدند، سپس هریک از قلمه ها که دارای یک جوانه بودند را دردماهای 5+(شاهد)، 10-، 15-، 20-، 25-و30-درجه سانتیگراد به مدت 24 ساعت، قبل از بررسی، نگهداری شدند. دمای بحرانی برای هر چهار رقم، 15-درجه سانتیگراد بود و تمامی ارقام در دمای 30-درجه سانتیگراد بیش از 70% آسیب دیدند. چهار رقم پسته مورد آزمایش بدین صورت طبقه بندی شدند: مقاوم(رقم اکبری)، حساس(رقم کله قوچی) و نیمه مقاوم(رقم اوحدی و احمدآقایی). میزان نشت یونی، پراکسیداسیون لیپیدها، قندهای احیاءکننده، پروتئین ها، پرولین، آنتی اکسیدان های آنزیمی(پراکسیداز و اسکوربات پر اکسیداز)، آنتی اکسیدان های غیر آنزیمی(فنل ها و اسیداسکوربیک)، پتاسیم و کلسیم در طول تنش یخ زدگی افزایش یافتند، اما میزان نشاسته کاهش یافت و نیتروژن نغییری نکرد. درصد از بین رفتن جوانه ها و چوب طی آبان، بهمن و اسفندماه افزایش یافت و در آذر و دی ماه کاهش یافت. علاوه بر این، درصد نشت یون و پراکسیداسیون لیپیدها نیز دارای چنین الگویی بودند، امادرصد خسارت در سال «پربار» بیشتر از سال «کم بار» بود. میزان نشاسته در جوانه های گل در حال رکود از آبان تا اسفند ماه واز مرحله تورم جوانه تا بعد از گلدهی کاهش یافت، اما قندهای احیاءکننده دقیقا" عکس این الگو را داشتند. مجموع پروتئین ها از آبان تا بهمن ماه افزایش یافتند، اما از اسفند ماه تا مرحله بعد از گلدهی کاهش یاقتند. پرولین، اسکوربیک اسید، نیتروژن، پتاسیم و کلسیم در طول رکود و بعد از آن افزایش یافتند، در حالی که، اسکوربات پراکسیداز و فنل ها کاهش یافتند. پراکسیداز، طی آذر، دی و بهمن ماه افزایش ودر آبان، اسفند ماه و فصل رشد جوانه ها کاهش یافت. میزان آب موجود در جوانه ها از آبان تا دی ماه کاهش ولی طی بهمن، اسفند ماه و بعد از رکود جوانه ها افزایش یافت. تغییرات بیوشیمیایی در چهار رقم پسته مورد آزمایش، متفاوت بودند، اما الگوی تغییراتشان مشابه بود. به طوری که، میزان نشاسته، قندهای احیاءکننده، پروتئین ها، پرولین، پراکسیداز، اسکوربات پراکسیداز، پتاسیم و کلسیم، در رقم اکبری، کله قوچی و اوحدی، احمد آقایی، به ترتیب، بیشترین، کمترین و متوسط بودند. پسته درختی است که شدیدا" دارای سال آوری است و این خصوصیت روی مقاومت به سرما آن اثر دارد، بنابراین درصد آسیب در سال «کم بار» کمتر از سال «پربار» بود. همه ترکیبات (به استثناء فنل ها که در سال «کم بار»، کمتر وپراکسیداز، اسکوربات پراکسیداز و اسکوربیک اسید در هر دو سال «کم بار» و «پر بار» یکسان بودند) در سال «کم محصول» بیشتر از سال «پر بار» بودند.